Η Κοιλιοκάκη (Celiac Disease:CD) είναι μια χρόνια αυτοάνοση εντεροπάθεια και χαρακτηρίζεται από φλεγμονώδη αντίδραση στη γλουτένη σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα. Θεωρείται από τα πλέον κοινά αυτοάνοσα νοσήματα με παγκόσμια επικράτηση της τάξης του 1%. Τα ειδικά αντισώματα της νόσου μπορούν να βοηθήσουν στην επιλογή ασθενών για βιοψία του λεπτού εντέρου, η οποία θα οδηγήσει και στην διάγνωση της.

Η λήψη γλουτένης προκαλεί αλλοιώσεις στον βλεννογόνο του λεπτού εντέρου, προκαλώντας μεταξύ άλλων και μερική ή ολική ατροφία των λαχνών, εμποδίζοντας τη φυσιολογική πέψη και απορρόφηση των τροφών, αλλά και των θρεπτικών συστατικών τους (σίδηρος, B12, ασβέστιο, φυλλικό οξύ κλπ).

Η μη έγκαιρη διάγνωσή της μπορεί να οδηγήσει, μεταξύ άλλων σε αναιμία, οστικά προβλήματα, απώλεια βάρους και επιβράδυνση της ανάπτυξης στις μικρότερες ηλικίες. Τα κυριότερα συμπτώματα που αναφέρει η πλειοψηφία των πασχόντων είναι η διαλείπουσα διάρροια, το κοιλιακό άλγος και ο τυμπανισμός.

Επομένως, στην κλινική πράξη, μια συνήθης και τυπική εικόνα ενός παιδιού με δυσανεξία στην γλουτένη περιλαμβάνει ένα χαμηλό σωματικό βάρος και ένα πιο επιβραδυνόμενο ρυθμό αύξησης και ανάπτυξης.

Συνυπάρχει παιδική παχυσαρκία και αδιάγνωστη κοιλιοκάκη?

Τα ποσοστά της παχυσαρκίας τόσο στον ενήλικο όσο και στον παιδιατρικό πληθυσμό συνεχώς αυξάνονται, με αποτέλεσμα τα δύο αταίριαστα φαινομενικά χαρακτηριστικά, υπερβάλλον σωματικό βάρος και δυσαπορρόφηση, να παρατηρούνται πιο συχνά. Οι μισοί ενήλικες που διαγιγνώσκονται με κοιλιοκάκη στην Aμερική έχουν δείκτη μάζας σώματος μεγαλύτερο του φυσιολογικού (>25Kg/m²).

Η πλειοψηφία των νέων διαγνώσεων της νόσου στον παιδιατρικό πληθυσμό έρχεται από παιδιά με τα τυπικά συμπτώματα ή ασυμπτωματικά παιδιά με άλλα χρόνια αυτοάνοσα νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, σύνδρομο Down, παθήσεις θυρεοειδούς αδένα).

Ωστόσο, στις μέρες μας η παχυσαρκία σε μία μη διαγνωσμένη κοιλιοκάκη δεν είναι τόσο σπάνια όσο τις προηγούμενες δεκαετίες. Oι ερευνητές αναφέρουν τέτοια περιστατικά και τονίζεται η ανάγκη για διερεύνηση αυτών, ειδικά σε περιπτώσεις με οικογενειακό ιστορικό αυτοάνοσων νοσημάτων. H ομάδα των παχύσαρκων παιδιών είναι εύκολο να διαφύγει της διάγνωσης, γι αυτό το λόγο χρήζει ιδιαίτερης ευαισθητοποίησης. Τέλος φαίνεται πως η ένταξη των παιδιών αυτών σε Δίαιτα Ελεύθερης Γλουτένης (ΔΕΓ) μπορεί να οδηγήσει και σε μείωση του δείκτη μάζας σώματος.

Η δίαιτα ελεύθερης γλουτένης μπορεί να προκαλέσει παχυσαρκία?

Η δίαιτα ελεύθερης γλουτένης (ΔΕΓ) είναι η μοναδική θεραπεία από την στιγμή της διάγνωσης ενός παιδιού. Οι τροφές που περιέχουν αυτή την πρωτεΐνη είναι το σιτάρι, το κριθάρι, η βρώμη, η σίκαλη καθώς και διάφορα συσκευασμένα προϊόντα, τα οποία θα πρέπει να αντικατασταθούν με προϊόντα ελευθέρα γλουτένης.

Ωστόσο, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή η κατανάλωση τους από τα παιδιά, διότι είναι πιθανό να αυξήσουν τον κίνδυνο για υπερβάλλον σωματικό βάρος. Τα προϊόντα αυτά έχουν υψηλό γλυκαιμικό δείκτη καθώς και μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε λιπαρά και ζάχαρη (αναφορικά με τα γλυκά σνακς), με συνέπεια να συνιστούν μια συμπυκνωμένη πηγή ενέργειας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ψωμί με γλουτένη και το ψωμί ελεύθερο γλουτένης που προμηθεύονται οι γονείς από την αγορά. Το πρώτο έχει σαφώς μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη, η οποία προσφέρει και καλύτερο κορεσμό, και τα μισά λιπαρά. Eπομένως, ένα παιδί με κοιλιοκάκη καταναλώνει ψωμί σε αντίστοιχη ποσότητα με ένα υγιές παιδί, αλλά χορταίνει λιγότερο και το σάκχαρο του επηρεάζεται πιο άμεσα κάνοντας αιχμές. Επίσης, τα μπισκότα, ένα αγαπημένο σνακ των παιδιών, έχουν εντελώς διαφορετική σύσταση όταν είναι κατάλληλα για μια ΔΕΓ. Συγκριτικά με τα υπόλοιπα, περιέχουν περισσότερη ζάχαρη και λιπαρά, με αποτέλεσμα να είναι πιο πλούσια σε θερμίδες και πιο εθιστικά.

Τα προϊόντα ελεύθερα γλουτένης είναι κατάλληλα μόνο για παιδιά με κοιλιοκάκη και είναι σημαντικό να υποστηρίζουν την σωστή ανάπτυξη τους, η οποία πολύ συχνά σε δυσαπορροφήσεις υπολείπεται. Ωστόσο, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής η συνεχής κατανάλωση τους, ειδικά των γλυκισμάτων χωρίς γλουτένη. Ο αποκλεισμός αρκετών τροφών που έρχεται με την διάγνωση σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη ανησυχία για αύξηση και ανάπτυξη του παιδιού είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσουν σε υπερκατανάλωση έτοιμων προϊόντων που θα έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Πολύ συχνά τα παιδιά αυτά μετά την διάγνωση αυξάνουν το βάρος τους με μεγαλύτερο ρυθμό.

Επομένως, ιδιαιτέρα σημαντικό είναι να αποφύγουμε ένα λανθασμένο διαιτητικό σχήμα βασισμένο αποκλειστικά σε εμπορικά σνακ και γλυκά  αρτοσκευάσματα. Στοχεύουμε  σε μία ισορροπημένη διατροφή ελεύθερη γλουτένης με την απαραίτητη πρόσληψη των θρεπτικών συστατικών.

Βιβλιογραφία

https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/jpem-2020-0076/html

https://journals.lww.com/jpgn/Fulltext/2010/09000/Obesity_in_Pediatric_Celiac_Disease.9.aspxhttps://www.glutenfreeonline.gr

Επιμέλεια: Μαρία Μιχαλοπούλου, MSc., Συνεργάτιδα του γραφείου.